Povodom Svetskog dana borbe protiv zloupotrebe dečjeg rada – 12. juna, u beogradskom Medija centru su predstavljeni rezultati Anketnog istraživanja o zloupotrebi dečjeg rada 2021. u Srbiji Republičkog zavoda za statistiku, i rezultati istraživanja „Brza procena stanja zloupotrebe dečjeg rada na ulicama u Srbiji“ SeConS grupe za razvojnu inicijativu.
Gotovo svako deseto dete u Srbiji, ili 9,5% sve dece uzrasta od 5 do 17 godina, bilo je u 2021. godini izloženo zloupotrebi dečjeg rada, a to je ukupno oko 82.000 dece u Srbiji. Zloupotreba dečjeg rada u najvećoj meri je rasprostranjena u neurbanim oblastima, u poljoprivredi, i to u domaćinstvima gde nosilac domaćinstva poseduje niži nivo obrazovanja. Ovo su pokazali rezultati Anketnog istraživanja o zloupotrebi dečjeg rada koju je u Srbiji 2021. godine po prvi put sproveo Republički zavod za statistiku u saradnji sa Međunarodnom organizacijom rada, i to na reprezentativnom uzorku od 2.325 domaćinstava u kojima živi 3.471 dete uzrasta 5-17 godina.
Opasnom radu izložena je 21.000 dece uzrasta od 15 do 17 godina (10,1% sve dece u ovoj starosnoj grupi), i 14.000 dece uzrasta od 5 do 14 godina (2,2% od ukupnog broja dece u ovoj starosnoj grupi).
U svim starosnim grupama, stopa zloupotrebe dečjeg rada je viša kod dečaka nego kod devojčica, a kod dečaka postoji i veća verovatnoća izlaganja opasnom radu. Što su deca starija, rodne razlike postaju sve izraženije, pa je kod dece uzrasta od 15 do 17 godina, stopa zloupotrebe dečjeg rada kod dečaka više nego dvostruko veća nego kod devojčica (13, 6% za dečake spram 6,3% za devojčice).
Regionalno posmatrano, zloupotreba dečjeg rada najprisutnija je u Šumadiji i Zapadnoj Srbiji za sve starosne grupe, gde je čak jedna četvrtina dece uzrasta 12–14 godina bila izložena zloupotrebi dečjeg rada.
Zloupotreba dečjeg rada prisutnija je u domaćinstvima sa nižim prihodima, pokazali su rezultati Anketnog istraživanja o zloupotrebi dečjeg rada Republičkog zavoda za statistiku. Deca koja su bila izložena zloupotrebi dečjeg rada kao razlog zbog koga rade najčešće navode dopunjavanje porodičnih prihoda – to je navelo 43,8% dece uzrasta 5–17 godina, odnosno čak 70% dece uzrasta od 15 do 17 godina.
Kao poseban vid zloupotrebe dečjeg rada prepoznata je zloupotreba dečjeg rada na ulici – prosjačenje, prikupljanje sekundarnih sirovina, nuđenje usluga i robe u zamenu za novac. Stoga je sprovedeno i kvalitativno istraživanje „Brza procena zloupotrebe dečjeg rada na ulici“ koje je u periodu od februara do septembra 2022. godine realizovala SeConS grupa za razvojnu inicijativu.
Ovim istraživanjem su obuhvaćena deca iz siromašnih porodica koje pretežno pripadaju romskoj nacionalnoj manjini, koje su korisnici materijalnih davanja i gde se dečji rad pojavljuje kao dodatni način na koji porodica pokušava da izađe iz siromaštva i opstane. Posmatranja na terenu su pokazala da su na ulici podjednako prisutna deca oba pola, različitih uzrasta (od novorođenčadi koju roditelji nose sa sobom kada prose do starijih tinejdžera), da deca koja rade samostalno ili u grupama bez roditeljske pratnje imaju između 6 i 16 godina, i da pretežno rade u grupama (od dvoje do 11 članova), ali da se u njihovom okruženju neretko nalaze odrasli koji nadziru njihov rad.
Decu u radne aktivnosti uključuju roditelji, starija braća ili sestre, a evidentirani su i primeri regrutacije kroz vršnjačke mreže. Osim što se očekuje da deca doprinesu preživljavanju porodice, roditelji često smatraju da je uključivanje dece u rad pozitivno po dečji razvoj i da je to dobra vaspitna praksa.
Jedna od ključnih posledica radnog angažovanja dece na ulici je zanemarivanje obrazovanja ili rano napuštanje školovanja, pokazalo je kvalitativno istraživanje „Brza procena zloupotrebe dečjeg rada na ulici“.
Oba istraživanja sprovedena su u okviru projekta Međunarodne organizacije rada pod nazivom „Merenje, podizanje svesti i angažovanje politika u cilju unapređenja borbe protiv zloupotrebe dečjeg rada i prinudnog rada“ (MAP’16), finansijski podržanog od strane Ministarstva rada Sjedinjenih Američkih Država.
